Mergel.nU

3 Begraven; Vroeger en Nu Vervolg.

Iedere cultuur en iedere religie heeft zijn eigen opvattingen over begrafenissen of crematies.

Begrafenis.
Bij een begrafenis wordt de overledene begraven, ook wel teraardebestelling of graflegging genoemd. Lang geleden werd een overleden persoon veelal rondom, of in de kerk begraven. Dat was gewijde grond. Dat was ook in- en om de St. Nicolaas en Barbarakerk te Valkenburg het geval. Doordat op een gegeven moment de kerk en de ruimte daaromheen overvol raakte en de sociale hygiëne een belangrijke rol kreeg, besloot men aan het begin van de 19e eeuw de begraafplaats te verplaatsen naar de rand van de stad.
Mensen met een ander geloof werden buiten de vestingstad Valkenburg begraven, langs de stadswal van het kasteel.

Van Meijlandstraat (De Dwingel) met het Joods kerkhofje met enkele overgebleven Joodse graven. Ondanks het plaatsgebrek heeft het dodenakkertje nog 130 jaar dienst gedaan. Daarna verhuisde de Israëlitische begraafplaats naar het kerkhof aan de Cauberg.

Napoleon (1804) en Koning Willem I (1829) probeerden tevergeefs een verbod op kerkbegrafenissen en het begraven binnen de stad in te voeren. Dit hield niet lang stand, doordat het oude gebruik van kerkbegrafenissen zo ‘heilig’ voor de Nederlandse uitvaartcultuur was.

In Valkenburg bouwde men langs de helling van de Cauberg een begraafplaats met unieke grafmuren. Deze grafmuren werden in de mergelwand uitgehouwen. Hierin worden de lijkkisten geplaatst. Valkenburg heeft de oudste, nog bestaande wandgraven van Nederland. Voor Nederland uniek, maar in landen zoals Spanje en Italië kom je dit vaak tegen.

Algemene Begraafplaats Cauberg 1837 Valkenburg aan de Geul.
Dit uniek in Nederland en zeer interessante terrassenkerkhof is in de mergelhelling langs de Cauberg aangelegd. Men vindt hier zeer verschillende wijzen van begraven. De Kerkhofkapel, uit mergelsteen gebouwd, werd bij de aanleg van de begraafplaats gebouwd in de toenmalige neoclassicistische stijl. Aan de rand van de begraafplaats, direct zichtbaar langs de Cauberg werden grafkapellen gebouwd met mergel, met grafkelders uitgegraven in de mergelwand. Daardoor zijn ze van betekenis voor het aanzien van dit deel van Valkenburg aan de Geul. Ze liggen iets verhoogd en in de onmiddellijke nabijheid van de gravenwand op dit kerkhof. Één van de grafkapellen is met elementen van Neogotiek in 1864 in opdracht van de adellijke familie De Guasco gebouw. Een andere grafkelder is met elementen van Neo Romaans omstreeks 1883 in opdracht van de familie Palmen gebouwd. Deze heeft een symmetrische indeling met rondboogvormige gietijzeren deur in rondboogvormige omlijsting, geflankeerd door kleine boogvormige nissen. De grafkelder van de familie Wehry uit omstreeks 1885 heeft een symmetrische indeling. Aan de bovenzijde van de deur bevindt zich een plaquette met de inscriptie : "Caveau de la Famille Wehry". Van het interieur zijn onder meer van belang: een plavuizenvloer en een negental grafnissen afgedekt met grafstenen. De grafkapel van de familie H. Habets-Willems werd in Neo-Gothische stijl in 1892 naar een ontwerp van architect dr. P. Cuypers gebouwd. De vrijstaande achtzijdige grafkapel telt één bouwlaag en wordt afgedekt met zadeldakjes met leien en bekroond met een lantaarn met een spits dakje. De grafkapellen bezitten architectuurhistorische waarde wegens de esthetische kwaliteiten van het ontwerp, het bijzondere materiaalgebruik (mergel) en de ornamentiek.

Vooral de ligging van de begraafplaats gaf de mogelijkheid om in het verleden grafnissen te bouwen in de mergelstenen helling. Deze grafnissen zijn met marmeren platen afgedekt.

Op de terrassen zijn dan weer familiegraven aangelegd. Verder zijn er verschillende praalgraven te zien.

Naast het katholieke deel vinden we hier vandaag de dag ook een joodse begraafplaats, een algemeen deel en een grafveld voor een kloosterorde. Op het vierde terras is een columbarium gebouwd. Hier wordt het as in de urnenmuur bewaard. De begraafplaats is dagelijks geopend en zeer de moeite van een bezoek waard!

Door de groei van de steden, werden veel begraafplaatsen die buiten de stad waren geplaatst, alweer omsloten door de stedelijke uitbreiding. Zo ook in Valkenburg. Door uitbreiding van het toerisme werd dit unieke terrassenkerkhof omsloten door de aanleg van Thermae 2000 met z’n thermale baden, een Casino en een verblijfsaccommodatie voor toeristen.


De begrafenis.
Hoe verloopt een begrafenis?
Bij een begrafenis wordt het stoffelijk overschot begraven (ter aarde gelegd) in een kist op een begraafplaats. Tijdens een crematie wordt het stoffelijk overschot verast, oftewel verbrand en kan het as worden bewaard in een urn, sierraad of worden uitgestrooid.
Voordat de begrafenis plaatsvindt, wordt er vaak door familieleden en vrienden, in besloten kring, afscheid genomen van de overledene. Dit kan in een kerk, maar ook in een rouwcentrum. Nadat er afscheid is genomen van de overledene, zal de begrafenis plaatsvinden. Je kunt ervoor kiezen de begrafenis te laten plaatsvinden in een kerk, of in een uitvaartcentrum. Bij een kerkdienst wordt er voorgelezen uit de Bijbel, liederen gezongen en wordt er afscheid genomen met preken. Bij een begrafenis in een uitvaartcentrum wordt er afscheid genomen met muziek, toespraken en verhalen over de overledene. Daarna volgt de teraardebestelling en wordt de kist in het graf afgedaald en kan een ieder op zijn manier afscheid nemen van de overledene.
Voorafgaand aan de begrafenis wordt een avondwake gehouden op de avond vóór de begrafenis. Op de dag van de begrafenis werd in vroeger tijden de overledene thuis afgehaald door de priester en ging men in processie naar de kerk. Tegenwoordig verblijft een overledene vaak in een mortuarium tot aan de begrafenis. Zes weken na de begrafenis is er een zeswekendienst en na een jaar een jaardienst.
Uitvaartkist.
Aan de hand van het soort uitvaart (begrafenis of crematie), kan men voor een uitvaartkist of urn (of sieraad) kiezen als bestemming. Vele mensen kiezen ervoor om hun uitvaartkist persoonlijker te maken. Er zijn kunstenaars waarbij men een uitvaartkist kan laten ontwerpen of bewerken.
Begraafplaats.
Een begraafplaats is een besloten gebied, waar de lichamen van overledenen zijn of worden begraven. Daarnaast vindt je op een begraafplaats ook urnen, waarin het as van een overleden persoon zit bewaard.
Soort graven.
Bijna iedere stad in Nederland heeft een begraafplaats of crematorium. Bij een begraafplaats kun je kiezen uit verschillende soorten graven voor een begrafenis:
1. Een algemeen graf waar een overleden persoon die geen nabestaanden of eigen vermogen heeft, in wordt begraven.
2. Huurgraf: in een huurgraf wordt het lichaam van een overledene gedurende tien jaar begraven.
3. Familiegraf of koopgraf: een graf dat voor een periode van 30 á 40 jaar kan worden gehuurd van de gemeente.
4. Graf op eigen land, sinds 1991 is het mogelijk om op eigen land te worden begraven, na toestemming van de gemeente.
5. Praalgraf: een praalgraf is een grafmonument, dat kan worden ontworpen door een kunstenaar. Dit komt vaak voor bij belangrijke personen.

Crematie.
Bij een crematie wordt een overleden persoon verbrand, ook wel verassing of lijkverbranding genoemd. In de bronstijd (1500-400 voor Christus) was het cremeren de meest voorkomende uitvaartmethode. Door economische oorzaken (brandhout werd schaars) ging men over tot het begraven van overledenen. Crematies waren in de 19e eeuw binnen Nederland verboden. In een latere periode, rond 1874 werd in Den Haag de ‘Vereniging voor Lijkenverbranding’ (VFL) opgericht, waarbij de eerste crematie op 1 april 1914 plaatsvond. Tegenwoordig is het cremeren van een overledene maatschappelijk geheel geaccepteerd. Ongeveer de helft van de bevolking kiest na overlijden voor een crematie.

Columbarium op de Begraafplaats te Valkenburg.

Hoe verloopt een crematie?
Bij een crematie kies je ervoor om gecremeerd (verast) te worden. De crematie zal worden gehouden in een uitvaartcentrum. Tijdens het afscheid worden er vaak toespraken gehouden en verhalen over de overledene verteld. Daarnaast kan er muziek worden gedraaid, die de overledene voor het overlijden heeft uitgekozen. Nadat er afscheid is genomen zal het stoffelijk overschot worden verbrand in het crematorium. Men kan ervoor kiezen dat de as, na de crematie, wordt bewaard in een urn (of sieraad), of zal worden uitgestrooid op het land (op een verstrooiingsterrein), ter zee (vanaf een boot) of in de lucht (vanuit een vliegtuig, of d.m.v. een vuurpijl). Daarnaast is het mogelijk om na de crematie, de as in een urn te laten begraven (Columbarium).
De Urn.
Men kan ervoor kiezen om de as na de crematie te laten bewaren in een urn, of te laten verwerken in een sieraad. De urn kan dan worden geplaatst op een herdenkingsplek, worden begraven, of te water laten gaan (doormiddel van een zee-urn, die is gemaakt van samengeperst zout en na aanraking met water langzaam oplost).

Donorschap of wetenschap.
Sommige personen kiezen ervoor om voor de begrafenis, hun stoffelijk overschot te doneren voor wetenschappelijke doeleinden of staan organen af als donor, voor transplantatie naar patiënten die een orgaan nodig hebben om te kunnen overleven.
Naast de gemeentelijke begraafplaatsen kent men in Nederland ook natuurbegraafplaatsen (graven op natuurgebieden) en monumentale begraafplaatsen (bijvoorbeeld voor de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog).

Verzetstrijdersmonument.
Valkenburg kent ook een verzetsstrijdermonument. Dit bevindt zich tegenover de Algemene Begraafplaats aan de Cauberg.

Amerikaanse Begraafplaats.
In Margraten, 7 km ten zuiden van Valkenburg, bevindt zich een indrukwekkend Amerikaans Kerkhof waar meer dan 8000 Amerikaanse militairen, soldaten die tijdens dienst gedurende de 2 wereldoorlog zijn gesneuveld, begraven werden. Ook deze begraafplaats is zéér de moeite waard.