De geschiedenis van toerisme in Valkenburg deel 2
Vanaf 1910 nieuwe attracties
Particulieren bouwen voorzieningen en attracties voor de gasten.
Vanaf 1885 worden er rondleidingen gegeven in de Valkenburger Groeve, tegenwoordig Gemeentegrot, door de ‘Vereeniging Het Geuldal’ en is de groeve gebruikt als toeristische attractie. Sinds 1986 wordt er jaarlijks een Kerstmarkt gehouden.
In 1907 wordt een feestzaal (Kurzaal Falcobergia) gebouwd in opdracht van Jan Eerens. De Kurkapel Falcobergia vindt er onderdak. Deze wordt ook gebruikt voor toneeluitvoeringen, voordrachtwedstrijden, dansavonden en, vanaf het midden van de jaren twintig van de vorige eeuw, filmvoorstellingen. In 1949 krijgt de zaal een nieuwe naam: Schouwburg Valkenburg. In het pand is sinds 1977 een Hema gevestigd.
Tussen 1910 en 1912 worden de mooiste catacomben van Rome gekopieerd in een mergelgroeve in de Plenkertstraat: nu Museum Romeinse Katakomben.
In 1916 wordt in het Rotspark de rotsformatie ‘De Heksenkeuken’ omgebouwd tot Openluchttheater Valkenburg. Beide initiatieven worden ontplooid door de gebroeders Jan en Karel Diepen, Pierre Cuypers wordt gevraagd de supervisie op zich te nemen.
In 1917 wordt op initiatief van Emile Caselli in het toeristenstadje Valkenburg een levensechte kopie van een steenkolenmijn gerealiseerd: Steenkolenmijn Valkenburg. Deze bezoekersmijn is gemaakt in een oude door blokbrekers ontgonnen deel van de Daelhemergroeve.
De Fluweelengrot heette eerst Historische Grot en wordt al sinds de jaren negentig van de 19e eeuw voor het toerisme gebruikt. Sinds 1924 wordt de groeve en bovenliggend kasteel geëxploiteerd door Stichting het Kasteel van Valkenburg. Er is een ondergrondse (schuil) kerk en er zijn historische tekeningen op de mergelwanden te bewonderen.
1920 Eerste bustochten
Een andere belangrijke toeristische ontwikkeling start in 1920 als de eerste ’toeristische’ autobus-onderneming wordt opgericht, overigens door een Zwitserse zakenman. Vanuit Valkenburg worden bustochten door de wijde omgeving georganiseerd. Bezoeken aan Duitsland, België en zelfs Frankrijk worden mogelijk. Dit is tot in de jaren ‘70 van de 20ste eeuw een belangrijke attractie. Lange tijd hadden zelfs tal van hotels een eigen bus.
1926 Bedevaart toerisme
De Lourdesgrot is een waarheidsgetrouwe kopie van de Lourdesgrot in Frankrijk en is een drukbezocht bedevaartsoort voor de Mariadevotie. De Lourdesgrot is in de mergelwand aan de Cauberg uitgehouwen en is een oase van rust, gebed en stilte.
1950 Opkomst massatoerisme
Na de Tweede Wereldoorlog verandert er veel. Er komt in Nederland steeds meer ruimte voor vrije tijd en is vakantie niet meer alleen voor de rijken
Valkenburg is populair bij iedereen, goed bereikbaar, relatief dichtbij: ‘een stukje buitenland in Nederland’. In het hoogseizoen zitten de campings, de pensions en hotels vol. Wiener Schnitzel met ‘frites en appelmoes’ is het meest verkochte toeristische menu. Het seizoen is kort met als hoogtepunt ‘de bouwvakvakantie’. Dan is in heel Valkenburg en omgeving geen leeg bed meer te vinden. Het aantal overnachtingen loopt op tot meer dan 1 miljoen.
Nog meer nieuwe attracties
De Valkenier
Het park wordt in 1934 opgericht door Jan Albert Otermans. Het pretpark, een van de oudste in Europa begint als midgetgolfbaan die later uitbreidt met een speeltuin. Grotere attracties worden pas na enkele decennia toegevoegd. Het park is al die tijd in familiebezit gebleven. In 2022 heeft het park haar deuren gesloten.
Klant’s Zoo; dierentuin
Erie Klant-Hagenbeck opent in 1947 op de kop van de Cauberg in Valkenburg een dierentuin en dressuur-school. Hij stoomt personen uit heel Europa klaar tot dompteur. Eenmaal opgeleid, worden de dompteurs met hun roofdieren verhuurd aan grote internationale circussen. Filmproducenten als MGM en Walt Disney kloppen aan voor scènes met roofdieren.
Sprookjesbos
In 1950 opent de Limburgse zakenman Bruno Brück in het Geböschke het Sprookjesbos met Waterorgel (met dansende fonteinen). De eerste sprookjestaferelen zijn ontworpen en gemaakt door studenten van de kunstacademie.
Museum Valkenburg
Op 10 juni 1951 is de opening van het streekmuseum ‘Land van Valkenburg’ in kasteel Den Halder met voornamelijk historische en archeologische vondsten. In 1969 krijgt het streekmuseum een nieuw onderkomen in het voormalig Stadhuis en Postkantoor aan de Grotestraat. Vanaf dan combineert Museum Valkenburg kunstzalen met wisselende tentoonstellingen en ruimtes met historische en archeologische presentaties.
Kabelbaan
De Kabelbaan Valkenburgstamt uit 1953. De kabelbaan, een stoeltjeslift, start vanuit het centrum naar de 68 meter hoger gelegen Wilhelminatoren.
De Eurohal
In 1960 opgericht door Jan Huynen, is een groot permanent tentoonstellingsgebouw met tal van evenementen zoals huishoudelijke voorlichtingsbijeenkomsten, modeshows, exposities, voorstellingen en beurzen zoals de BBB (horecabeurs). De Weense IJsrevue en de beurs ‘Alles voor Eva’ vinden er jaarlijks plaats; deze zijn gericht op de inwoners van Zuid-Limburg en de vele toeristen. In 1974 is het evenementencomplex verplaatst naar Maastricht (Mecc).
1965 Roerige tijden voor Valkenburg
Steeds meer mensen kunnen zich veroorloven om in verre oorden met vooral veel zon op vakantie te gaan. Valkenburg is nog wel populair, maar vooral bij diegene die niet naar het buitenland kunnen. Het gevolg is dat Valkenburg een jongerenbestemming wordt die de hele zomer, maar vooral tijdens de ‘bouwvak’ stampvol zit met toeristische ‘starters’, met alle overlast en gevolgen van dien. De oude, beroemde danszalen worden disco’s en cafés doen goede zaken, de bierpompen maken overuren. Door (vooral nachtelijke) overlast, vandalisme en vechtpartijen loopt het imago enorme schade op. In de vele hotels wordt nauwelijks meer geïnvesteerd. Een aantal wordt gesloopt en vervangen door woonappartementen of winkels.
1980 Veranderende vakantiebestemming
De toerist die meer te besteden heeft, kiest niet meer voor Valkenburg maar voor een bestemming aan de Middellandse Zee.
Toeristisch gezien raakt Valkenburg langzaam maar zeker versleten. Men zoekt naarstig naar nieuwe attracties. In de zeventiger jaren komt er wel een Holland Casino, maar dat bedient met name de regionale markt en levert nauwelijks extra overnachtingen op. Overigens blijft het aantal overnachtingen op peil, ruim 1 miljoen, maar de groei is eruit en het toeristisch aandeel van Valkenburg in Nederland zakt van 17% naar 10%.
Een speciale doelgroep is de ‘Engelse toerist’. Een aantal ondernemers neemt, samen met de VVV, het initiatief om op de Britse markt te werven. Busladingen vol toeristen strijken neer in Valkenburg. De grote attractiefactor vormen de goedkope hotels, Valkenburg is de standplaats van waaruit Brussel, Keulen, Amsterdam en heel wat andere steden bezocht wordt. Vooral in het voorseizoen is de voertaal Engels. De aantallen toeristen variëren jaarlijks, afhankelijk van de koers van het Britse pond.
1985 Nieuwe impulsen; Wellnesstoerisme
Eind jaren ’80 treden er opnieuw een aantal veranderingen op. De trend van één lange zomervakantie wordt doorbroken; men gaat vaker en korter op vakantie. Als zomerbestemming verliest Valkenburg mede hierom merkbaar aan populariteit. Daar staat tegenover dat toeristen steeds vaker voor een korter verblijf in het voor- en najaar naar Valkenburg afreizen. Vooral senioren en koppels worden een belangrijke doelgroep. Zo ontstaat seizoen verlenging.
De vestiging van Thermae 2000 in het jaar 1989 speelt hierbij een grote rol. Het kuurbad is uiterst populair en trekt al snel meer dan 300.000 bezoekers per jaar, niet alleen uit de regio maar uit heel Nederland. De bezoekers zijn vooral de tweeverdieners met een hogere opleiding. Ze komen veelal voor twee of meer dagen, overnachten in hotels en bezoeken ook de restaurants. In de horeca treedt dan ook een verschuiving op: het aantal cafés neemt af en het aantal restaurants groeit snel.
Bovendien treedt er seizoen verlenging op met zeer positieve gevolgen voor de toeristische ondernemingen. Het zomerseizoen is wel minder druk maar een echt stille periode is er niet meer.
De gemeente ontwikkelt plannen voor een ‘City of wellness’. Passend in dat beleid zijn de aanleg van het Kuurpark op de Cauberg en de komst van een Kneipp Kuurbad in Château St. Gerlach.
1986 Kerststad Valkenburg
In die tijd ontstaan ook de ‘kerstmarkten’ in de grotten. Ze zijn zeer succesvol en trekken veel bezoekers uit de regio, maar ook uit heel West- en zelfs Zuid-Europa komen steeds meer bezoekers. Er ontstaat tussen begin november tot na nieuwjaar zelfs een nieuw ‘hoogseizoen’. De bezoekers geven veel geld uit in winkels en restaurants. Kortom een gouden greep die gouden eieren legt.
Valkenburg Wielerstad
Valkenburg is (zowel nationaal als internationaal) bekend als dé locatie voor wielerevenementen. Zo is er vier keer het WK op de weg verreden: in 1938, 1948, 1979 en in 2006. Op het nationale vlak is Valkenburg herhaaldelijk het toneel van landskampioenschappen en aankomsten in meerdaagse koersen. Sinds 2003 ligt de finish van de Amstel Gold Race in Valkenburg op de top van de Cauberg.
Vanwege het heuvelachtige landschap is Valkenburg en omgeving ook voor (amateur)wielrenners geweldig geliefd. Je kunt hier bijvoorbeeld het gehele jaar een aantal vaste routes rijden zoals de Amstel Gold Race of de Mergellandroute. Leuker is echter om aan één van de vele toertochten deel te nemen. De populairste hiervan zijn de Amstel Gold Race en Limburgs Mooiste waaraan ieder jaar duizenden wielrenners meedoen.
Vanaf 2010 herwaardeert Valkenburg cultuurhistorie
Momenteel is er weer een herwaardering van het authentieke en cultuurhistorische karakter van Valkenburg. Gemeente, particulieren en ondernemers vinden de unieke uitstraling van de mergel van belang voor de toekomst van Valkenburg. Er worden vele restauratieprojecten uitgevoerd. Hierbij zie je een combinatie van historische met hedendaagse bouwstijlen.
Bij opgravingen ontdekken archeologen een oude stadsmuur en stadspoort uit de 14e eeuw. Er wordt een begin gemaakt met het herstellen van de historische kern; te beginnen bij de kademuren van de Geul. Er vindt een reconstructie plaats van enkele stadspoorten, de Geulpoort, de Grendelpoort en de Berkelpoort.
Er worden ambitieuze plannen voor opwaardering van het winkelcentrum uitgevoerd. Het voormalig Hotel Croix de Bourgogne moet herbouwd worden. En een aantal hotels heeft fikse uitbreidingsplannen. Intussen is op de voormalige Europacamping een bungalowpark met 360 vakantiehuizen gebouwd met het hele jaar door een hoge bezettingsgraad. Het aantal overnachtingen groeit daardoor snel (ongeveer 1,3 miljoen) meer dan 2 maal zo veel als een stad als Maastricht. In het bungalowpark zijn geen voorzieningen gebouwd: inkopen en uit eten enzovoorts doe je in het centrum van Valkenburg. Het aantal restaurants neemt snel toe. En mede door het gebruik van regionale producten stijgt de gemiddelde kwaliteit van de restaurants voortdurend.
Fresco’s van de middenstand
Valkenburg bezit enkele tientallen replica’s van historische muurreclames van vóór 1930, in de vorm van muurschilderingen. In die tijd wordt Kuuroord Valkenburg bezocht door welgestelde gasten uit o.a. het westen van het land. Dat verklaart waarom in Valkenburg een reclame-uiting te vinden is van het reizen met de ‘Batavier Lijn’ in Rotterdam.
Par’Course Valkenburg
In 2018 vindt een transformatie plaats van de voormalige Leeuw Brouwerij tot een mix van verblijf; lifestyle, sport en Leisure. Gehuisvest zijn hier: Black Label Hotel Valkenburg, Restaurant De Beren Valkenburg, Anytime Fitness Valkenburg, fietsverhuur-bedrijf Cycle Centre Valkenburg. En Shimano met een Europees Experience Center waar het publiek fiets- roei- en hengelapparatuur in de praktijk kan testen. Dit alles sluit aan op de vele verschillende wandel- en fietsroutes in het Limburgse Heuvelland.
