In de Romeinse Tijd bestaat in Noordwest-Europa het gebruik om de akkers met kalksteen te bemesten. In de buurt van Heerlen wordt Kunrader kalksteen in open groeves als bouwsteen gewonnen, die wordt toegepast in het badhuis van Romeins Heerlen (Coriovallum) en in de talrijke villa’s in Zuid-Limburg. Dit vindt in die tijd plaats in open groeves in hellingen waar kalksteen te vinden is.
Mergelbouwsteen wordt vanaf de twaalfde eeuw gewonnen; eerst in dagbouw en vanaf omstreeks het jaar 1200 in ondergrondse steengroeven.
Het bouwen met kalksteen verplaatst zich vanaf het midden van de 11e eeuw langzaam naar het noorden. Kalksteen is de bouwsteen van de Gotiek; een bouwstijl van de middeleeuwse kathedralen. Rond het jaar 1100 bereikt dit ook onze streken. Allerlei ambachtslieden reizen mee met de verschillende bouwprojecten. Ook blokbrekers volgen. Zij laten zich inhuren voor het openen van bouwsteengroeven in de buurt van de bouwplaatsen.
Na de hoogtijdagen van mergel als bouwsteen verplaatst het centrum van de winning zich van Maastricht naar randgebieden, zoals het Geuldal. Vanaf omstreeks het jaar 1600 neemt de mergelwinning daar een vlucht en zijn het vooral boeren en landarbeiders die zich daar in de wintermaanden mee bezig houden.
In Nederland zijn alleen nog blokbrekers actief in de Sibbergroeve.
Blokbreken
Een blokbreker zaagt en breekt mergelblokken als bouwmateriaal. Om een blok kalksteen uit een wand te halen moet een blok aan vijf zijden losgemaakt worden van de rest van de kalksteenwand. Daarvoor gebruikt een blokbreker meerdere methoden:
- Met een schietbeitel maakt een blokbreker sleuven van ongeveer een meter diep.
- Met steenzagen worden blokken uitgezaagd.
- Met een hefboom of breekijzer worden blokken losgebroken.
Bij de werkzaamheden gebruikt de blokbreker een olielamp als verlichting in de donkere gangen. De blokken worden met paard en wagen naar buiten en verder vervoerd.
Bij de ondergrondse winning van de kalksteen moet er voldoende blijven staan om het dak te blijven dragen. Een gezonde gang is maximaal vier meter breed en de kolommen meten minimaal 8 x 8 meter. Als er meer kalksteen wordt weggehaald is dat roofbouw en dat leidt tot instortingen.
