Valkenburg Mergelstad
Het kasteel, de vestingwerken en veel andere gebouwen in het historisch centrum van Valkenburg zijn gebouwd met mergelsteen. Mergelsteen is een kalksteen die in de ondergrond van Valkenburg en omgeving wordt gevonden. Door het kappen en zagen van mergel ontstaat er zo’n 240 km aan ondergronds gangenstelsel. Dit zijn de nu bekende ‘grotten’, maar eigenlijk zijn het door mensen gemaakte ondergrondse groeves, in ons dialect ‘de berg’ genoemd. De mergelsteen, die van botergeel naar grijs verkleurt, geeft Valkenburg een mediterrane uitstraling en past bijzonder mooi in het zachtgroene heuvellandschap.
In de late Middeleeuwen zijn de meeste woonhuizen in Valkenburg nog van hout en leem, afgedekt met strodaken. De mergel is in die tijd een exclusief bouwmateriaal. Daarom worden alleen gebouwen van kapitaalkrachtigen met mergel gebouwd zoals kastelen, kerken, een gasthuis, watermolens en grote boerenhoeves.
Na de verwoesting van het Kasteel van Valkenburg in 1672 gebruiken we de achtergebleven mergelblokken van het verwoeste kasteel om onze eigen huizen te bouwen. Helaas is daardoor wel het overgrote deel van de middeleeuwse vestingwerken verdwenen. Ook tegenwoordig wordt bij sloop de 'oude' mergel bewaard, vooral voor restauratiewerkzaamheden aan bestaande panden.
Na de grote stadsbrand in 1773 mogen we niet meer in hout bouwen en wordt mergelsteen hét bouwmateriaal van Valkenburg. Mergel is ondergronds ruimschoots aanwezig en daarom goedkoper dan een andere bouwsteen die van elders moet worden aangevoerd.
Tot ver in de 19e eeuw zijn we hoofdzakelijk actief als boer of ambachtsman, maar weinigen houden zich bezig met handel en nijverheid. Voor de meesten van ons Valkenburgers is dit geen vetpot. Gelukkig kunnen we in de stille wintermaanden ons inkomen aanvullen door als ‘blokbreker’ bij te klussen met het winnen van mergelsteen in ons stadje.
Tegenwoordig is ‘de mergel’ een van de toeristische trekpleisters.
Klik op onderstaande tegels voor meer informatie over Mergelstad Valkenburg
