Mergel.nU

8. Vestingstad Valkenburg .
Vestingstad Valkenburg en haar geschiedenis. Deze wordt zichtbaar gemaakt in een buitenroute en bezoek aan de Kasteelruïne en Museum Land van Valkenburg.

Land van Valkenburg.

Om een stevige uitvalsbasis te hebben werd op de Heunsberg in Valkenburg een versterking gebouwd die uitgroeide tot een machtige en bijna onneembare hoogteburcht. De eerste vermelding van de naam (Oud-Valkenburg) stamt uit 1041. Rond 1085 kwam Thibald van Fouron (Voeren), als gezant van Oppervoogd Godfried van Bouillon, op kasteel 'Genhoes' te Falchenberg (Oud-Valkenburg) wonen. Hij kreeg in 1087 de opdrachtom op de Heunsberg 'n donjon, een verdedigingstoren, te bouwen om vijanden het hoofdkunnen bieden en het land van Fauquemont te beheersen.

Kaart van Valkenburg van de hand van Jacob van Deventer uit de 16e eeuw.

Deze toren groeide uit tot eenhoogteburcht. De enige in Nederland en in de latere Middeleeuwen doorverscheidene ridder- en drossaardgeslachten bewoond.

Het Kasteel van Valkenburg ontstond rond de 12e eeuw, de aansluitende stadsomwalling in de 14e eeuw. Het kasteel, thans een ruïne, was samengesteld uit gebouwen uit 12e en 13e eeuw, die telkens vernietigd en herbouwd werden.
In 1452 kreeg Valkenburg stadsrechten. Het was Nederlands enige hoogteburcht en samen met het aanliggend stadje en haar vestingwerken, een voor Nederland uniek voorbeeld van een middeleeuwse fortificatie.
De strategische ligging van het kasteel, aan de oude Romeinse heirbaan en vlak bij Maastricht was voor vijanden (Spanjaarden, Oostenrijkers, Fransen en Hollanders) een goede reden om het kasteel telkens weer te bezetten.
In 1672, na de zoveelste inname door de Fransen, besloot Stadhouder Willem III het kasteel op te blazen en de stad te ontmantelen. Aldus geschiedde op St. Nicolaas-avond van het jaar 1672.
Het kasteel werd nooit meer herbouwd.

De Heren van Valkenburg.

De Heren van Valkenburg die het kasteel bewoonden heersten over bijna heel Zuid-Limburg en speelden een belangrijke rol in het gebied tussen Schelde en Rijn.
Zij en hun familieleden bekleedden hoge posten in de omringende Euregio, van aartsbisschop van Keulen tot rijkskanselier van het Duitse Rijk. Een zus van Walram van Valkenburg (13 eeuw) huwde met de broer van de Engelse koning. Deze Richard van Cornwall was uitgekozen tot keizer van Duitsland.

Dit schilderij van de vestingstad is uit de collectie van Museum Land van Valkenburg. Hier bevinden zich vele gebruiksvoorwerpen uit het voormalige kasteel.

Ook in de Honderdjarige Oorlog tussen Engeland en Frankrijk speelden de laatste Heren van Valkenburg, Diederik en Jan, een belangrijke rol.
Toen Valkenburg zijn zelfstandigheid verloor en onderdeel van Brabant en Bourgondië werd, bestuurden Drossaarden stad en land.

De mergelsteen waarmee het kasteel, de vestingwerken en vrijwel alle andere gebouwen werden ge- , herbouwd en uitgebreid, werd rechtstreeks gewonnen in de ondergrond waarop de gebouwen gerealiseerd werden. Hierdoor is in Valkenburg vanaf de Middeleeuwen zo’n 250 km aan gangenstelsel ontstaan.

Aan de voet van het kasteel ontstond het stadje Valkenburg met verdedigingswerken.
De houten palissaden en aarden wallen, werden na verloop van tijd vervangen door stadspoorten, stenen muren, torens, valbruggen en grachten.

Berkelpoort.

Grendelpoort.

Kasteel Den Halder was een hoektoren van de vestingwerken.

De stadsomwalling van mergel (uniek in Nederland). Langs de stadsmuren liepen grachten.

De HH. Nicolaas- en Barbarakerk binnen de vestingmuren. Het oudste gedeelte van de kerk is uit de 14e eeuw.

Recent werden de Geulkades gerestaureerd. Hiervoor werd de Geultak drooggelegd. In de zomer van 2008 werd bij archeologische opgravingen een deel van de 14e eeuwse stadsomwalling blootgelegd. Deze zie je links op de foto. Rechts ernaast is tevens een deel van de oude Geulkade blootgelegd.

Sfeervolle straatjes in het oude vestingstadje.

'De Dwingel' een door de mens gegraven droge gracht.

Voor een virtuele wandeling door de 'Ridderzaal' klik hier.

Vernietiging van het kasteel en verval tot ruïne.
In de navolgende eeuwen werd het kasteel en had stadje regelmatig aangevallen, veroverd en verwoest. In het “rampjaar” 1672 werd het kasteel door de eigen, Hollandse troepen van Koning-Stadhouder Willem III opgeblazen.

Zicht op Valkenburg vanaf Nederlands enige Hoogteburcht.

Zicht op Kasteelruïne.

Dit om te voorkomen dat de binnenvallende Franse troepen zich in het kasteel zouden verschansen en zo een bedreiging voor de vesting Maastricht zouden vormen.
De vestingwerken van de stad vervielen langzaam maar zeker.

De Kasteelruïne is nog steeds een druk bezocht monument.

Voor meer info:
Stichting Vestingstad Valkenburg
ArcheoValk