Mergel.nU

Begraven; vroeger en nu vervolg.

Iedere cultuur en iedere religie heeft zijn eigen opvattingen over begrafenissen of crematies.

Begrafenis.
Bij een begrafenis wordt de overledene begraven, ook wel teraardebestelling of graflegging genoemd. Lang geleden werd een overleden persoon veelal rondom, of in de kerk begraven. Dat was gewijde grond. Dat was ook in- en om de St. Nicolaas en Barbarakerk te Valkenburg het geval. Doordat op een gegeven moment de kerk en de ruimte daaromheen overvol raakte en de sociale hygiëne een steeds belangrijkere rol ging spelen, besloot men aan het begin van de 19e eeuw de begraafplaats te verplaatsen naar de rand van de stad.

Mensen met een ander geloof werden buiten de vestingstad Valkenburg begraven, langs de stadswal van het kasteel.
Van Meijlandstraat (De Dwingel) met de Joodse begraafplaats met enkele overgebleven Joodse graven. Ondanks het plaatsgebrek heeft het dodenakkertje nog 130 jaar dienst gedaan. Daarna verhuisde de Israëlitische begraafplaats naar het kerkhof aan de Cauberg.

Begraven in de kerk.
Wetten van Jozef II (1784), Napoleon (1804) en Willem I (1829) maakten een einde aan het begraven in kerkgebouwen in Nederland. Enige uitzondering werd gemaakt voor de Koninklijke familie die haar overledenen nog steeds mag begraven in de Nieuwe Kerk te Delft.

Algemene Begraafplaats Cauberg (1837) Valkenburg aan de Geul.
Dit unieke in Nederland en zeer interessante terrassenkerkhof is in de mergelhelling langs de Cauberg aangelegd. Men vindt hier zeer verschillende wijzen van begraven. De Kerkhofkapel, uit mergelsteen gebouwd, werd bij de aanleg van de begraafplaats gebouwd in de toen populaire neoclassicistische stijl. Aan de rand van de begraafplaats, direct zichtbaar langs de Cauberg werden grafkapellen gebouwd met mergel, met grafkelders uitgegraven in de mergelwand. Daardoor zijn ze van betekenis voor het aanzien van dit deel van Valkenburg aan de Geul. Ze liggen iets verhoogd en in de onmiddellijke nabijheid van de gravenwand op dit kerkhof.

De grafkelder van de familie Wehry uit omstreeks 1885 heeft ook een symmetrische indeling. Aan de bovenzijde van de deur bevindt zich een plaquette met de inscriptie : "Caveau de la Famille Wehry". Uit het interieur zijn onder meer van belang: een plavuizenvloer en een negental grafnissen afgedekt met grafstenen.

Klik hier voor een interview van Radio L1 over Begraven in Valkenburg.

De grafkapel van de familie H. Habets-Willems werd in neogothische stijl in 1892 naar een ontwerp van architect dr. P. Cuypers gebouwd. De vrijstaande achtzijdige grafkapel telt één bouwlaag en wordt afgedekt met zadeldakjes met leien en bekroond met een lantaarn met een spits dakje.

Één van de grafkapellen is met neogotische elementen in 1864 in opdracht van de adellijke familie De Guasco gebouwd. Een andere grafkelder is met neoromaanse elementen omstreeks 1883 in opdracht van de familie Palmen gebouwd. Deze heeft een symmetrische indeling met een rondboogvormige gietijzeren deur in een rondboogvormige omlijsting, geflankeerd door kleine boogvormige nissen.

De grafkapellen bezitten architectuurhistorische waarde wegens de esthetische kwaliteiten van hun ontwerp, het bijzondere materiaalgebruik (mergel) en de ornamentiek.

Vooral de ligging van de begraafplaats gaf in het verleden de mogelijkheid om grafnissen te bouwen in de mergelstenen helling. Deze grafnissen zijn met marmeren platen afgedekt.

Op de terrassen zijn dan weer familiegraven aangelegd. Verder zijn er verschillende praalgraven te zien.

Naast het katholieke deel vinden we hier vandaag de dag ook een joodse begraafplaats, een algemeen deel en een grafveld voor een kloosterorde. Op het vierde terras is een columbarium gebouwd. Hier wordt de as in een urnenmuur bewaard. De begraafplaats is dagelijks geopend en zeer de moeite van een bezoek waard!

Door de groei van de steden, werden veel begraafplaatsen die buiten de stad waren aangelegd, alweer ingesloten door de stedelijke uitbreiding. Zo ook in Valkenburg. Door uitbreiding van het toerisme kwam dit unieke terrassenkerkhof te liggen tussen Thermae 2000 met z’n thermale baden, een Casino en een verblijfsaccommodatie voor toeristen.

De begrafenis.
Hoe verloopt een begrafenis?
Bij een begrafenis wordt het stoffelijk overschot begraven (ter aarde besteld) in een kist of bijvoorbeeld een lijkzak op een begraafplaats. Tijdens een crematie wordt het stoffelijk overschot verast, oftewel verbrand en later kan de as worden bewaard in een urn, een sierraad of worden uitgestrooid.
Voordat de begrafenis plaatsvindt, wordt er vaak door familieleden en vrienden, in besloten kring, afscheid genomen van de overledene. Dit kan in een kerk, maar ook in een rouwcentrum. Nadat er afscheid is genomen van de overledene, zal de begrafenis plaatsvinden. Je kunt ervoor kiezen de begrafenis te laten plaatsvinden vanuit een kerk, of een uitvaartcentrum. Bij een kerkdienst wordt er voorgelezen uit de Bijbel, liederen gezongen en wordt er afscheid genomen met preken. Bij een begrafenis in een uitvaartcentrum wordt er afscheid genomen met muziek, toespraken en verhalen over de overledene. Daarna volgt de teraardebestelling en kan een ieder op zijn manier afscheid nemen van de overledene.
Voorafgaand aan de begrafenis wordt een avondwake gehouden op de avond vóór de begrafenis. Op de dag van de begrafenis werd in vroeger tijden de overledene thuis afgehaald door de priester en ging men in processie naar de kerk. Tegenwoordig verblijft een overledene vaak in een mortuarium tot aan de begrafenis. Zes weken na de begrafenis is er een zeswekendienst en na een jaar een jaardienst.
Uitvaartkist.
Aan de hand van het soort uitvaart (begrafenis of crematie), kan men voor een uitvaartkist of tegenwoordig een lijkzak of urn (of sieraad) kiezen. Vele mensen kiezen ervoor om hun (kartonnen) uitvaartkist persoonlijker te maken. Er zijn kunstenaars waarbij men een uitvaartkist kan laten ontwerpen of beschilderen.
Begraafplaats.
Een begraafplaats is een besloten gebied, waar de lichamen van overledenen zijn of worden begraven. Daarnaast vind je op een begraafplaats ook urnen, waarin de as van een overleden persoon bewaard wordt.
Soort graven.
Bijna iedere stad in Nederland heeft een begraafplaats of crematorium. Bij een begraafplaats kun je kiezen uit verschillende soorten graven:
1. Een algemeen graf waar een overleden persoon die geen nabestaanden of eigen vermogen heeft, in wordt begraven.
2. Huurgraf: in een huurgraf wordt het lichaam van een overledene gedurende minimaal tien jaar of langer begraven.
3. Familiegraf of koopgraf.
4. Graf op eigen land, sinds 1991 is het mogelijk om op eigen land te worden begraven, na toestemming van de gemeente.
5. Praalgraf: een praalgraf is een grafmonument. Dit komt vaak voor bij belangrijke personen.
Natuurbegraafplaats.
Op sommige plekken in Nederland kan men een plek in een bos kopen om daar te worden begraven. Hier gelden speciale regels. Zo is het niet gewenst om een witte steen te plaatsen of fel gekleurde bloemen te planten. Alles moet zo natuurlijk mogelijk.

Crematie.
Bij een crematie wordt een overleden persoon verbrand, ook wel verassing of lijkverbranding genoemd. In de bronstijd (1500-400 voor Christus) was het cremeren de meest voorkomende vorm van lijkbezorging. Door economische oorzaken ging men (brandhout werd schaars) en religieuze oorzaken (crematie was niet te rijmen met het christelijke geloof in een volledige wederopstanding) ging men later over tot het begraven van overledenen. Crematies waren in de 19e eeuw binnen Nederland verboden. In een latere periode, in 1874 werd in Den Haag de ‘Vereeniging tot invoering der Lijkenverbranding in Nederland’ opgericht. De eerste crematie in Nederland vond plaats op 1 april 1914. Tegenwoordig is het cremeren van een overledene maatschappelijk volledig geaccepteerd. Ongeveer de helft van de bevolking kiest na overlijden voor een crematie.

Columbarium op de begraafplaats te Valkenburg.

Hoe verloopt een crematie?
Bij een crematie kies je ervoor om gecremeerd (verast) te worden. De crematie zal plaats vinden in een crematorium. Tijdens het afscheid worden er vaak toespraken gehouden en verhalen over de overledene verteld. Daarnaast kan er muziek worden gedraaid, die de overledene zelf vóór het overlijden heeft uitgekozen, of de nabestaanden. Nadat er afscheid is genomen zal het stoffelijk overschot worden verbrand in het crematorium. Men kan ervoor kiezen dat de as, na de crematie, wordt bewaard in een urn (of sieraad), of zal worden uitgestrooid op het land (op een strooiveld), op zee (vanaf een boot) of in de lucht (vanuit een vliegtuig, of door middel van een vuurpijl). Daarnaast is het mogelijk om na de crematie, de as in een urn te laten begraven in de aarde of bij te zetten in een urnenmuur (columbarium).

De Urn.
Men kan ervoor kiezen om de as na de crematie te laten bewaren in een urn, of te laten verwerken in een sieraad. De urn kan dan worden geplaatst op een herdenkingsplek, worden begraven of te water gelaten (doormiddel van een zee-urn, die is gemaakt van samengeperst zout en na aanraking met water langzaam oplost).

Donorschap of wetenschap.
Sommige personen kiezen ervoor om hun stoffelijk overschot ter beschikking te stellen van de wetenschap of staan organen af als donor, voor transplantatie bij patiënten die een orgaan nodig hebben om te kunnen overleven.
Naast de gemeentelijke begraafplaatsen kent men in Nederland ook natuurbegraafplaatsen (graven in de 'vrije' natuur, zoals in Sint Odiliënberg, 'Bergerbos'.) en militaire c.q. oorlogsbegraafplaatsen (bijvoorbeeld in Margraten voor de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog).

Verzetsstrijdermonument, dit bevindt zich tegenover de Algemene Begraafplaats aan de Cauberg.

Andere Begraafplaatsen in Valkenburg aan de Geul die een bezoek waard zijn:

Begraafplaats rondom de H. Johannes de Doperkerk te Oud-Valkenburg.
Voor de kerk grafzerken uit 1740 en 1744; altaarsteen uit XV; op het kerkhof zes grafkruisen, 1651-1663. Pastorie, XIX, langs de inrit van de pastorie houten crucifix, XVII.

Begraafplaats rondom de H. Mauritiuskerk te Schin op Geul.
Op het kerkhof negen grafkruisen, 1611-1777. Grafzerk van Pastoor Paschalis Habets, circa 1745 voor de ingang van de pastorietuin. De pastorie dateert mogelijk uit 18e eeuw en werd in 1890 verbouwd. In 1972 werd de pastorie gerestaureerd.

Grafkruis te Oud-Valkenburg.

Deel van het kerkhof te Schin op Geul.

Kluis met kruiswegstaties.


‘De Kluis’ op de Schaesberg te Schin op Geul.
Gedurende zo’n 250 jaar hebben kluizenaars in ‘de Kluis’ op deze meditatieve plek in het bos gewoond. Twee van hen zijn in 'de Kluis' begraven.

Kleine Joodse Begraafplaats bij Groot-Haasdal te Schimmert/Nuth.

Begraafplaats rondom de Sint Gerlachuskerk te Houthem-Sint Gerlach.
In de kerk bevindt zich de Graftombe van St. Gerlach, een grafsteen van Ursula Grobendoncq (XVd), een grafsteen (XVd) en 3 altaarstenen, alle van zandsteen en bij de restauratie in 1978 onder de vloer gevonden.
Op het kerkhof bevindt zich de Grafkapel van de familie Corneli.
Het kruis van het graf van pastoor Keulers is ontworpen door Broeder Leo van Mamelis.
De mergelstenen tuinmuur stamt uit XVII-XVIII.



Rechts Grafmonument van Sint Gerlachus.

Amerikaanse Militaire Begraafplaats te Margraten.
In Margraten, 7 km ten zuiden van Valkenburg, bevindt zich een indrukwekkende Amerikaanse begraafplaats waar meer dan 8000 Amerikaanse militairen, die gesneuveld zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog, begraven zijn. Ook deze begraafplaats is zéér de moeite waard.